Onderzoek slaap en psychopathologie

De invloed van slaaptherapie op de slaap en psychopathologie.

Een van de meest gehoorde klachten in de psychiatrie betreft slaapproblemen. Er bestaat geen richtlijn voor de diagnose en behandeling van slapeloosheid (insomnie) bij mensen met ernstige psychiatrische problematiek. Gesubsidieerd door Kwaliteit Forensische Zorg onderzoeken Marike Lancel, Jorien Engberts en Lianne Vreugdenhil (klinisch psycholoog in opleiding) belangrijke factoren die insomnie uitlokken en onderhouden bij patiënten van 5 grote forensische instellingen. Samen met behandelaren van deze instellingen zal het bestaande protocol voor cognitieve gedragstherapie voor insomnie (cgt-i) worden aangepast aan de specifieke behoefte, omstandigheden en problemen van deze populatie. Er zal een richtlijn worden opgesteld die door middel van intern en extern pilot-onderzoek op werkzaamheid zal worden onderzocht en zo nodig zal worden bijgesteld. 

Omdat benzodiazepinen een hoog risico op tolerantievorming en misbruik hebben, schrijven psychiaters in toenemende mate lage doses van sederende psychofarmaca voor ter behandeling van slapeloosheid. Een probleem van dit ‘off-label’ gebruik is dat er weinig kennis is van de invloed van die psychofarmaca op de slaap zowel op korte als op de lange termijn. Momenteel worden de effecten van de psychofarmaca Quetiapine en Mirtazapine – die vaak ‘off-label worden voorgeschreven - op het slaap-EEG onderzocht.

Voor een aantal psychiatrische stoornissen zijn er indicaties dat de behandeling van co-morbide insomniede psychiatrische uitkomst ten goede komt. Om meer inzicht te krijgen bij welke slaapstoornissen en bij welke psychiatrische stoornissen dat het geval is en welke psychiatrische symptomen het betreft, is het Slaapcentrum voor Psychiatrie Assen begonnen met door patiënten laten invullen van vragenlijsten naar de ernst van specifieke psychopathologie en kwaliteit van leven voor en 3 maanden na behandeling van de slaapstoornissen.

Karsten, J., Hagenauw, L. A., Kamphuis, J., & Lancel, M. (2017). Low doses of mirtazapine or quetiapine for transient insomnia: A randomised, double-blind, cross-over, placebo-controlled trial. Journal of Psychopharmacology, 31(3), 327-337. DOI: 10.1177/0269881116681399

Kamphuis, J., Taxis, K., Schuiling-Veninga, C. C. M., Bruggeman, R., & Lancel, M. (2015). Off-Label Prescriptions of Low-Dose Quetiapine and Mirtazapine for Insomnia in The Netherlands. Journal of Clinical Psychopharmacology, 35(4), 468-470. DOI: 10.1097/JCP.0000000000000338

Kamphuis, J., Dijk, D-J., Spreen, M., & Lancel, M. (2014). The relation between poor sleep, impulsivity and aggression in forensic psychiatric patients. Physiology & Behavior, 123, 168-173. DOI: 10.1016/j.physbeh.2013.10.015

Lancel, M. & Karsten, J. (2014). Invloed van benzodiazepines, zolpidem en zopiclon op de slaap. Psyfar, 9(3), 10-18.
 
Lancel, M. & Strom, N. (2012). Effecten van antipsychotica op de slaap. Psyfar, 2, 16-21.

Lancel, M., Koenraadt, F., & ’t Lam, K. (eds.) (2016). Gestoorde slaap. Een omschuldig probleem? Oisterwijk: Wolf Legal Publishers. ISBN  978-94-6240-374-1

Kamphuis, J., Karsten, J., de Weerd, A., & Lancel, M. (2013). Sleep disturbances in a clinical forensic psychiatric population. Sleep Medicine, 14(11), 1164-1169. DOI: 10.1016/j.sleep.2013.03.008

Kamphuis, J., Meerlo, P., Koolhaas, J.M. & Lancel, M. (2012). Poor sleep as a potential causal factor in aggression and violence. Sleep medicine, 13, 327-334.

Lancel, M., & Karsten, J. (2013). Antidepressiva: Effecten op de slaap. Psyfar, 8(2), 20-26.
 
Van Veenendaal, M. & Lancel, M. (2017). Insomnie en off-label psychofarmaca. Quetiapine, mirtazapine en promethazine. Psyfar vs, 2, 15-19.

GGZ Drenthe Forensische Psychiatrie